آیا شیمی درمانی می‌تواند باعث مرگ بیمار شود؟

افرادی که تحت درمان شیمی درمانی قرار می‌گیرند دو دسته هستند. آن‎هایی که در ابتدای فرایند بیماری، آن را تشخیص داده‌اند و حالا با درمان سرطان از طریق شیمی درمانی می‌خواهند تومور را کاملا از بین ببرند، و آن‌هایی که دچار تشخیص دیرهنگام هستند و شیمی درمانی به عنوان یک درمان مکمل در کنار انواع دیگر درمان برایشان تجویز شده است. همه ما می‌دانیم که عوارض شیمی درمانی در افراد متفاوت هستند و بعضی‌ از بیماران آن‌ها را کمتر تجربه می‌کنند و بعضی‌ها به شدت تحت تاثیر آن‎ها قرار می‌گیرند و حتی زندگی‌شان دشوار می‌شود.

اما آیا مرگ بر اثر شیمی درمانی هم رایج است؟

چند درصد از بیماران تحت درمان ممکن است جانشان را از دست بدهند؟

در این مطلب، ابتدا این شیوه درمان و عوارض مختلف آن را بررسی می‎کنیم و بعد به یکی از مسائل نسبتا ناشناخته و کمیاب در درمان سرطان می‎پردازیم: مرگ بر اثر شیمی درمانی.

شیمی درمانی چیست؟

شیمی درمانی در واقع فرایند ورود دارو به بدن است. در میان انواع راه‌های درمان سرطان، شیمی درمانی از انواع داروهای شیمیایی استفاده می‌کند (برای بیشتر خواندن در مورد این داروها و شیوه کار هر کدام از آن‌ها، حتما مطلب داروهای شیمی درمانی را در پلینیک بخوانید). این داروها با تزریق وریدی یا از طریق دهان وارد بدن شده و مستقیما به سراغ سلول‌های سرطانی می‎روند. شیمی درمانی بیشتر اوقات، به عنوان یک درمان مکمل در کنار دیگر انواع درمان (مثلا جراجی یا هورمون تراپی) به کار می‌رود تا سایز تومور را کوچک کند یا باقی‌مانده‌های آن را از بین ببرد. اما گاهی اوقات هم شیمی درمانی یک درمان مستقل محسوب می‌شود و می‎‌تواند کل تومور را از بین ببرد. شیمی درمانی بسته به نوع تومور، اندازه آن، سلامت عمومی بیمار، سن و سال بیمار و البته میزان پیشروی یا استیج سرطان می‌تواند مدت زمان متفاوتی داشته باشد. معمولا طول شیمی درمانی از چند هفته تا چند ماه است. فاصله بین جلسات شیمی درمانی، تعداد جلسات و طول هر جلسه نیز فرد به فرد متفاوت است. حتی ممکن است بعضی از افراد چند سال بعد از پایان دوره شیمی درمانی‌شان، دوباره به انواع درمان‎‌ها نیاز پیدا کنند.

عوارض شیمی درمانی

عوارض شیمی درمانی، وقتی ایجاد می‌شوند که داروهای شیمی درمانی علاوه بر سلول‌های سرطانی، سلول‎های سالم را هم از بین می‎برند. مهم است که بدانید گاهی سلول‌های سرطانی (و به طور کلی بافت بیمار) آن قدر به سلول‌های سالم نزدیک و حتی در هم تنیده است که داروها نمی‌توانند آن‌ها را تشخیص بدهند. به همین دلیل است که بیشتر افرادی که تحت درمان سرطان هستند، عوارض شیمی درمانی را هم تجربه می‌کنند. عوارض شیمی درمانی به صورت کلی‌، این‎ها هستند:

• خستگی مزمن
• کاهش اشتها
• افزایش یا کاهش وزن
• گلودرد
• درد در دهان
• مشکلات لثه و دندان
• تغییر و یا کاهش حس چشایی و بویایی
• تهوع و استفراغ
• اسهال
• مشکلات گوارشی
• حساسیت بی‌سابقه به لاکتوز
• یبوست

هر بیمار، معمولا تعدادی از این عوارض را تجربه می‌کنند و خیلی کم پیش می‌آید که کسی همه آن‎ها را با هم داشته باشد. در صورت افزایش غیر قابل تحمل درد یا دیگر عوارض، پزشک متخصص داروهایی برای تسکین فرد تجویز خواهد کرد.

آیا مرگ بر اثر شیمی درمانی ممکن است؟

اگر قرار بود برای درمان بیماری‌مان کشته شویم، بهتر نبود که درمان را اصلا شروع نکنیم؟ این سوالی است که وقتی در مورد موضوع خاص این مطلب فکر می‌کنیم به ذهن بیشتر ما می‌رسد. شما کسی را می‌شناسید که بر اثر شیمی درمانی جانش را از دست داده باشد؟ بسیاری از افراد، در طول فرایند درمان سرطان یا کمی بعد از آن می‌میرند اما آیا می‌شود گفت که این مرگ بر اثر شیمی درمانی بوده؟ در سال 2008، یک مطالعه در بریتانیا نشان داد که استفاده از شیمی درمانی برای درمان سرطان در بیمارانی با وضعیت حاد، در 27% آن‎ها موجب یا تسهیل‌گر مرگ بوده است. این گزارش که توسط دفتر استعلامات محرمانه ملی در بریتانیا انجام شده بود، متخصصان درمان سرطان را نگران کرد و بسیاری از آن‌ها درخواست دسترسی فوری به متن آن را کردند. این تحقیق نشان داده بود که در جامعه نمونه‌اش، بیش از ششصد نفر بعد از دریافت شیمی درمانی (در یک بازه سی روزه) جانشان را از دست داده‌اند. چهل و سه درصد بیماران مبتلا به سرطان در جامعه نمونه، مسمومیت‌های شدید مربوط به شیمی درمانی داشته‌اند، حتی بعد از این که داروهایی برای کاهش عوارض شیمی درمانی را مصرف کرده بودند.

دلیل مرگ بر اثر شیمی درمانی چیست؟

با وجود این که این مطالعه انگلیسی، شیمی درمانی را یکی از دلایل مرگ در بیماران سرطانی می‌داند، محققان بیمارستان تخصصی ویتانی (Veithani) در بانکوک، معتقد هستند که مرگ بر اثر شیمی درمانی یک تصور اشتباه است و مرگ و میرهایی که در زمان درمان سرطان (توسط شیمی درمانی) اتفاق می‌افتند معمولا دلایل پنهان دارند. آن‌ها می‌گویند مرگ و میر بیماران تحت درمان شیمی درمانی، به خاطر بیماری‌های پنهانی است که پیش از این داشته‌اند یا ضعف شدیدی که بر اثر سرطان به آن دچار هستند. ممکن است بیماران به خاطر کاهش شدید گلبول‌های سفید دچار عفونت شوند و نسبت به دیگر بیماران با شرایط عادی، ضعیف‌تر باشند. ضعف و خستگی یکی از علائم بسیار رایج در طول این نوع درمان است، اما اگر خطرناک باشد، می‌تواند سلامت فرد تحت درمان را تحت تاثیر قرار بدهد.

شروع فرایند شیمی درمانی، باید حتما بعد از نظارت دقیق بر سلامت و وضعیت عمومی بیمار توسط پزشکان، پرستاران و داروشناسان انجام شود. این نظارت و مطالعه، می‌تواند عوارض شیمی درمانی (چه دارویی و چه غیردارویی) را به حداقل برساند و ایمنی بیمار را تضمین کند. عوارض شیمی درمانی معمولا، در همان فهرستی قرار دارند که خواندید. در صورت عدم نظارت دقیق، ممکن است شرح حال خوبی از بیمار گرفته نشود و یک بیماری یا مشکل کوچک که به نظر خود او اهمیت نداشته، موجب عفونت شود و بیمار را در معرض خطر مرگ قرار بدهد.

بیماران پس از شیمی درمانی، چقدر شانس زنده ماندن دارند؟

این آمار تا حدود زیادی به شرایط فردی بیمار و نوع سرطانی که درمان شده بستگی دارد. بعضی از سرطان‌ها درمان کامل ندارند و تنها می‌توان با شیمی درمانی و انواع دیگر درمان سرطان، آن‌ها را کنترل کرد و درد بیمار را کاهش داد. با این وجود، محققان دریافته‌اند که بعضی از تومورها بعد از پایان درمان سرطان، شانس بیشتری برای زنده ماندن به افراد می‌دهند. پنج سال بعد از اتمام شیمی درمانی، میانگین چهل و هفت درصد افراد زنده هستند. این در حالی است که شانس زنده ماندن برای بیمارانی که شیمی درمانی دریافت نکرده‌اند، سی و نه درصد است. به طور کلی می‌توان گفت که نرخ مرگ و میرِ مرتبط با این شیوه درمانی، آمار مشخصی ندارد و بیشتر بیمارستان‌ها و محققان آمارهایی را به دست می‌دهند که به شدت با دلایل دیگر مرگ همپوشانی دارد.