عمل پورت گذاری در شیمی درمانی چیست؟

اگر پزشک شما توصیه کرده باشد از پورت برای شیمی درمانی استفاده کنید دقیقا معنی این کار چیست؟ در مقایسه با روش‌های دیگر دسترسی به خط وریدی (IV) و خط PICC چه مزایا و معایبی دارد؟

بگذارید نگاهی دقیق به مزایا و معایب داشتن پورت یا پورت کت و روش‌هایی بیندازیم که از طریق آنها می‌توانید از مشکلاتی چون عفونت یا انسداد پورت جلوگیری کنید.

پورت شیمی درمانی چیست؟

پورت شیمی درمانی (که به آن پورت کت هم گفته می شود) دستگاه کوچکی است که در زیر پوست شما جاسازی می‌شود تا دسترسی آسان به جریان خون شما ساده‌تر شود.

چه زمانی از پورت شیمی درمانی استفاده می‌شود؟

از پورت می‌توان برای خون‌گیری و تزریق داروهای شیمی درمانی استفاده کرد همچنین در مواردی که نیاز به انتقال خون (گلبولهای قرمز یا پلاکتها) دارید می توان از آن استفاده کرد. بدون پورت، یا خط PICC هر بار که شیمی درمانی می شوید لازم است از یک سوزن جدید وریدی استفاده شود و هر بار که نیاز به تزریق سرم و انتقال خون باشد لازم است از خط‌های وریدی جداگانه استفاده شود.

شیمی درمانی

این که چرا پزشک شما استفاده از پورت را توصیه می‌کند به دلایل مختلفی بستگی دارد. برخی از داروهای شیمی درمانی را فقط می‌توان از طریق پورت وارد بدن کرد زیرا آنها به قدری تهاجمی هستند که نمی‌توان از رگ‌های محیطی برای آنها استفاده کرد.

اگر لازم باشد چند بار شیمی درمانی شوید (برخی از سرطان شناس‌ها اگر لازم باشد بیش از 4 بار شیمی درمانی و استفاده از پورت را توصیه می‌کنند) استفاده از پورت ساده‌تر از هر بار وارد کردن سوزن به ورید است.

همچنین برخی از افراد، رگ‌های وریدی دارند که دسترسی به آنها مشکل است و استفاده از پورت بهتر از سوزن درون وریدی است.

برای این که شخصا بتوانید بهتر تصمیم بگیرید از پزشک خود بخواهید از تکنسین‌های خود بپرسد آیا قبلا راحت یا سخت از شما خون‌گیری یا از سوزن درون وریدی استفاده کرده‌اند یا خیر (ممکن است این اصطلاح را که شما "فرد راحت" یا "فرد سختی" هستید را شنیده باشید).

پورت گذاری چگونه انجام می شود؟

پورت اغلب در همان روز جراحی با بیهوشی عمومی جای گذاری می‌شود. بیشتر پزشکان ترجیح می‌دهند که حداقل یک هفته قبل از شروع شیمی درمانی (در صورت امکان) پورت گذاری انجام شود و مطالعات نشان داده اند که پورت گذاری حداقل هشت روز قبل از شیمی درمانی، خطر مشکلات پیچیده را کاهش می‌دهد. اگر یک عمل جراحی برای سرطان پیش رو دارید، مانند لوبکتومی برای سرطان ریه یا ماستکتومی برای سرطان سینه، جراح شما در همان زمانی که جراحی انجام می‌شود برای شما پورت گذاری می‌کند. زمان پورت گذاری در جراحی، شما بیهوشی خواهید بود.

در زمان جا گذاری، از طریق یک برش یک یا دو اینچی، یک صفحه گرد فلزی یا پلاستیکی کوچک به زیر پوست شما وارد می‌شود. ممکن است روی بالای سینه یا گاهی روی بالای بازو قرار داده شود. سپس این پورت به یک لوله کاتتر وصل می‌شود که این لوله وارد یکی از وریدهای بزرگ نزدیک گردن مانند ورید زیر ترقوه یا ورید وداج (ژوگولار) می‌شود و تا نزدیک بالای قلب شما می‌رود. پس از پورت گذاری، پزشک شما، عکس برداری اشعه ایکس انجام می‌دهد تا مطمئن شود که انتهای پورت در محل درستی قرار گرفته باشد.

پس از پورت گذاری، یک برآمدگی کوچک زیر پوست مشاهده می‌کنید. در زمان خون‌گیری یا تزریق شیمی‌درمانی، پرستار، سوزنی را از طریق قسمتی که به آن "جدا کننده" گفته می‌شود و یک مرکز پلاستیکی بسته است وارد پورت شما می‌کند. از آنجا که پورت کاملا در زیر پوست شما قرار گرفته است، می‌توانید بدون نگرانی از خطر عفونت در محل پورت، حمام یا شنا کنید.

مزایا و فواید پورت گذاری

همانند هر عمل جراحی دیگر، پورت گذاری برای شیمی درمانی نیز هم مزایا و هم معایب خود را دارد. هر ساله بیش از 5 میلیون پورت در ایالات متحده جای گذاری می شود، بنابراین پزشکان بسیار با این عمل آشنا هستند و روی آن تحقیقات زیادی انجام شده است.

مزایای استفاده از پورت شیمی درمانی به جای استفاده از (کاتتر) درون وریدی قدیمی شامل موارد زیر می‌شود:

• راحتی بیشتری به همراه دارد: معمولا فقط لازم است یک سوزن وارد پورت شود. در کاتتر درون وریدی و خون‌گیری قدیمی، گاهی لازم است تا سوزن رگ مناسب را پیدا کند مخصوصا اگر رگ‌های شما به دلیل خون‌گیری متعدد و تزریق وریدی صدمه دیده باشند. (شیمی درمانی می‌تواند باعث ایجاد تغییراتی در ورید شما شود و امکان دارد که با سوزن پاره شوند).
• مانع از تاخیر می‌شود: نه تنها از تاخیری که به دلیل تلاش پرستار برای پیدا کردن رگ مناسب برای خون‌گیری یا تزریق داروهای شیمی درمانی ایجاد می‌شود جلوگیری می‌کند بلکه پورت می‌تواند زمان مورد نیاز برای آماده کردن دست یا بازوی شما را کاهش دهد.
• خطر نشت برون رگی را کاهش می‌دهد: زمانی که از تزریق درون وریدی استفاده می‌شود احتمال زیادی وجود دارد که داروها به بافت‌های اطراف دست یا بازوی شما نشت کنند. از آنجایی که بسیاری از داروهای شیمی درمانی برای بافت‌ها ماهیتی تهاجمی دارند استفاده از پورت، ریسک التهاب مرتبط با نشت این داروها را کاهش می‌دهد.
• راحتتر حمام یا شنا می‌کنید: از آنجایی که پورت کاملا در زیر پوست جاسازی شده است می‌توانید حمام یا حتی شنا کنید بدون آن که نگران خطر عفونت باشید.

معایب احتمالی استفاده از پورت‌های شیمی درمانی

ریسک‌ها و مشکلات احتمالی مرتبط با پورت‌های شیمی درمانی شامل موارد زیر می‌شود:

• خطراتی که عمل جراحی برای نصب پورت به همراه دارد: هر عمل جراحی خطر عفونت را با خود به همراه دارد. مشکلات غیر معمول جاگذاری (مشکلاتی که برای کمتر از یک درصد از بیماران اتفاق می‌افتد) می‌تواند شامل خونریزی (برای مثال اگر ورید زیر ترقوه ای پاره شود) و پنوموتوراکس (فروپاشی ریه) اگر ریه شما به طور تصادفی در حین عمل سوراخ شود.
• عفونت: بر طبق مطالعات انجام شده، خطر عفونت متغیر است اما غیر معمول نیست. اگر پورت عفونی شود اغلب لازم است پورت را خارج و پورت دیگری جایگزین کنند. تحقیقات زیادی روی ارزیابی روشهای کاهش خطر عفونت انجام شده اند بنابراین مهم است که با پزشک سرطان شناس خود در مورد کنترل صحیح پورت صحبت کنید.
• ترومبوز: ممکن است یک لخته خون در پورت یا کاتتر تشکیل شود که باعث می‌شود عملکرد آن دچار اختلال شود. بین 12 تا 64 درصد از افرادی که برایشان پورت شیمی درمانی جاسازی می‌شود در کاتتر آنها ترومبوز مشاهده می‌شود (اغلب باعث تعویض پورت می‌شود).
• مشکلات مکانیکی که باعث توقف عملکرد پورت می‌شود: در برخی موارد، مشکلات مکانیکی مانند حرکت کاتتر یا جدا شدن پورت از پوست می‌توانند باعث توقف عملکرد پورت شوند.
• محدود کردن فعالیت‌ها: هر چند فعالیت‌هایی مانند حمام کردن و شنا معمولا مشکلی ندارند ممکن است پزشک شما به شما توصیه کند ورزش خود یا بدنسازی بالاتنه و دست‌های خود را تا زمانی که پورت خارج شود متوقف کنید.
• جای زخم: با توجه به شدت درمان سرطان، یک جای زخم از پورت جای گذاری شده به چشم نمی آید. اما برای برخی از افراد به دلایل زیبایی شناختی ممکن است جای زخم چهره خوشایندی نداشته باشد یا دوست ندارند از شیمی درمانی‌شان نمادی به شکل جای زخم باقی بماند.

جلوگیری از عفونت

در سال‌های اخیر تحقیقات متعددی روی روش‌های کاهش خطرات کلونی سازی باکتریایی روی پورت‌ها و ریسک عفونت (عفونت خون) متعاقب آن انجام شده‌اند. سِپسیس (Sepsis) یک نوع عفونت عمومی بدن است که در آن باکتری‌ها در خون دیده می‌شوند. این مورد بسیار جدی است.

زمانی که استفاده معمول از آنتی بیوتیک‌ها جواب نمی‌دهد، با فشار تمیز کردن (فلاش زدن) کاتتر با محلول آنتی بیوتیک/ هپارین ممکن است خطر را کاهش دهد. ثابت نشده است که تمیز کردن پوست می‌تواند مفید باشد اما ممکن است پوشیدن لباس‌هایی که آغشته به آنتی بیوتیک هستند کمک کند. همچنین این تصور وجود دارد که محکم کردن پورت با روشی به غیر از بخیه می‌تواند خطر عفونت را کاهش دهد. همان طور که گفته شد، در این مورد تحقیقات زیادی در حال انجام هستند و می‌توانید از پزشک آنکولوژیست خود سوال کنید که در حال حاضر چه توصیه‌ای برای شما دارد.

خطر ترومبوز

لخته شدن یا ترومبوز در پورت امری شایع است و دلیل همیشگی برداشتن و تعویض پورت محسوب می‌شود. معمولا فلاش زدن پورت با هپارین و سرم نمکی ظاهرا تفاوتی ایجاد نمی‌کند و حتی استفاده از دوز پایین هپارین هم کمکی نمی‌کند (حتی امکان خونریزی را هم افزایش می‌دهد).

کسانی که بیشتر در معرض ریسک قرار دارند کسانی هستند که سابقه ترومبوز ورید عمقی در گذشته داشته‌اند. محل قرارگیری انتهای کاتتر هم می تواند تفاوت‌هایی ایجاد کند.

با همه این‌ها، خطر ترومبوز در پورت به طور قابل تاملی کمتر از استفاده از کاتتر خط محیطی مرکزی (PICC) است.

چه فرقی با خط PICC دارد؟

PICC مخفف "کاتتر مرکزی است که به طور محیطی وارد شده باشد". یک خط PICC معمولا برای درمان‌های کوتاه مدت (برای مثال برای دسترسی به ورید فقط به مدت یک تا 6 هفته) در یک ورید قرار می‌گیرد. خط‌های PICC در بازوی شما نزدیک به پوست (به صورت زیرجلدی) قرار می‌گیرد و به اندازه کاتتر پورت تا این اندازه به قلب شما نزدیک نمی‌شود.

چگونه پورت برداشته می‌شود؟

زمانی که شما و پزشک‌تان به این نتیجه برسید که دیگر نیازی به پورت نیست با یک عمل جراحی ساده، پورت برداشته می‌شود.

اگر قرار است برای شما پورت کار گذاشته شود چه چیزهایی را لازم است بدانید؟

بسیار مهم است از پزشک خود سوال کنید که آیا لازم است از پورت مراقبت‌های خاصی انجام دهید یا خیر مثل فلاش زدن با دارو تا از لخته شدن خون جلوگیری کند.