10 مورد از عوارض داروهای شیمی درمانی بر بیماران سرطانی

شیمی درمانی رایج‌ترین روش درمانی انواع سرطان در علم پزشکی است. طول عمر بیمارانی که دوره شیمی درمانی را پشت سر می‌گذارند بیشتر از افراد دیگر است و در مواردی بیمار مبتلا به سرطان بعد از شیمی درمانی به طور کامل بهبود پیدا می‌کند. اما داروهای شیمی درمانی قادر به تشخیص سلول‌های سرطانی از سلول‌های سالم بدن نیست و از این رو متاسفانه این روش درمانی خالی از عارضه نیست. در بسیاری موارد از زمان شروع شیمی درمانی بیمار عوارضی همچون ریزش مو، کبودی و خونریزی، تهوع، مشکلات گوارشی و تنفسی را تجربه می‌کند که ناشی از استفاده از داروهای شیمی درمانی خاص است.

عوارض جانبی ناشی از داروهای شیمی درمانی

بطور کلی عوارض داروهای شیمی درمانی تقریباً در همه بیماران بروز می‌کند و شامل موارد زیر است:

بیماری و ضعف سیستم ایمنی

سرطان و درمان آن سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند. از آنجا که شیمی درمانی سلول‌های ایمنی سالم بدن را از بین می‌برد، بنابراین می‌توان فرد را در برابر انواع عفونت‌ها آسیب پذیرتر کند. از طرفی سیستم ایمنی فردی که تحت شیمی درمانی قرار دارد قادر به مقابله با میکروب‌ها نخواهد بود و ممکن است طول مدت درمان بیشتر شود.

داشتن یک رژیم غذایی سالم، شستن مداوم دست‌ها، دوری از افراد بیمار و انجام مراقبت‌های لازم در صورت بروز علائم بیماری از جمله راه‌هایی است که عارضه ضعف سیستم ایمنی ناشی از داروهای شیمی درمانی را به حداقل می‌رساند.

کبودی و خونریزی

مصرف داروهای شیمی درمانی باعث می‌شود بدن فرد تحت درمان به راحتی دچار کبودی و خونریزی شود. بهترین حالت این است که تا حد ممکن از خونریزی در بدن جلوگیری شود چرا که در صورت خونریزی بند آوردن آن سخت است. در صورت بروز هرگونه زخم و جراحت و کبودی بهتر است به پزشک مراجعه شود.

ریزش مو در اثر شیمی درمانی

از دیگر عوارض رایج شیمی درمانی می‌توان به ریزش موی ناشی از آسیب فولیکول‌های مو اشاره کرد. داروهای شیمی درمانی موها را ضعیف و شکننده کرده و منجر به ریزش آن می‌شوند. هر موی جدیدی که رشد کند بسیار نازک‌تر و به رنگ دیگری خواهد بود. این الگو معمولاً تا پایان دوره شیمی درمانی ادامه می‌یابد و معمولاً بعد از دوره شیمی درمانی رو به بهبودی می‌رود.

حالت تهوع و استفراغ

حالت تهوع و استفراغ می‌تواند به طور ناگهانی بروز کند و معمولاً بعد از هر جلسه شیمی درمانی و یا بطور ناگهانی اتفاق می‌افتد. تغییرات در رژیم غذایی، مانند خوردن وعده‌های غذایی کم حجم و یا اجتناب از خوردن بعضی غذاها به کمتر شدن تهوع کمک می‌کند. خوردن داروهای ضد تهوع خصوصاً برای افرادی که بعد از شیمی درمانی حالت تهوع می‌گیرند هم راه دیگری برای رفع این عارضه است.

نوروپاتی

نوروپاتی دردهای عصبی است که ناشی از آسیب به اعصاب است. این عارضه ناشی از داروهای شیمی درمانی اغلب بر دست و پا اثر می‌گذارد و منجر به گزگز و بی حسی می‌شود. معمولاً برای کاهش این عارضه لوسیون‌های حاوی منتول و مکمل‌هایی مانند کلسیم و منیزیم برای بیمار تجویز می‌شود.

مشکلات تنفسی ناشی از داروهای شیمی درمانی

گاهاً شیمی درمانی منجر به آسیب رسانی به ریه و کاهش ظرفیت آن می‌شود. در این حالت دریافت اکسیژن به سختی انجام می‌شود و فرد را به مشکلات تنفسی دچار می‌کند. حفظ آرامش و تنفس عمیق به کم کردن این عارضه کمک می‌کند. در صورتی که بیمار مشکل تنفسی شدید داشته باشید احتمالاً پزشک معالج اکسیژن درمانی را تجویز می‌کند.

یبوست و اسهال

داروهای شیمی درمانی ممکن است از طریق آسیب به سلول‌های گوارشی در گوارش و هضم غذا اختلال ایجاد کنند. همچنین تغییرات ناگهانی در رژیم غذایی برای رفع حالت تهوع ممکن است منجر به یبوست و اسهال شوند. مصرف به اندازه آب و رژیم‌های غذایی تحت نظر پزشک می‌تواند از عوارض گوارشی ناشی از داروهای شیمی درمانی کم کند.

حساسیت پوستی و کهیر

تغییرات در سیستم ایمنی بدن ناشی از شیمی درمانی، ممکن است منجر به ایجاد کهیر در بدن فرد مبتلا به سرطان بشود. کهیر شدید می‌تواند خارش دردناکی ایجاد کند که در صورت خاراندن خطر عفونت ایجاد می‌کند. لوسیون‌های مرطوب کننده و کرم‌های ضد خارش در چنین شرایطی کمک کننده هستند.

زخم‌های دهان

از جمله عوارض غیر رایج داروهای شیمی درمانی، ایجاد زخم در دهان است. گاهاً افرادی که تحت شیمی درمانی هستند زخم‌های دردناکی را در دهان خود احساس می‌کنند. شدت درد متفاوت است و گاهی ممکن است این زخم‌ها خونریزی کرده و عفونی شوند. در مواردی آب گرم و نمک و یا ژل‌های بی حس کننده می‌تواند این عوارض را کم کند.

درد بعد از شیمی درمانی

درد مزمن عضلات، سردرد و سایر دردها بعد از انجام شیمی درمانی و استعمال داروهای سرطان رایج است. در بعضی موارد این دردها ناشی از استرس و اضطراب بیمار است. ماساژ، استراحت و ورزش‌هایی که به ریلکس شدن بدن کمک می‌کنند، در کمتر شدن درد ماهیچه‌ها موثر هستند. پزشک متخصص با توجه به صلاحدید ممکن است یکی از روش‌های ورزش درمانی، فیزیوتراپی و یا داروهای مسکن را تجویز کند.

عوارض نادر داروهای شیمی درمانی

عوارض شیمی درمانی شامل موارد زیر است:

• تغییر رنگ پوست
• قرمزی و تورم دست و پا
• تغییرات شخصیتی از جمله افسردگی و اضطراب
• مشکلات قلبی از جمله فشار خون نامنظم