همه چیز در مورد سرطان روده
سرطان روده یکی از بیماری‌هایی است که عوامل ژنتیکی در آن تاثیر زیادی دارند و یک ریسک فاکتور واقعی محسوب می‌شوند. افرادی که خانواده درجه یکشان در گذشته سابقه ابتلا به سرطان روده داشته‌اند (به ویژه اگر زیر 50 سال سن داشته‌اند) باید مراقبت ویژه پزشکی داشته باشند تا در صورت انتقال وراثتی این بیماری، درمان سرطان را زودتر شروع کنند. حدود 10% از کیس‌های سرطان روده بزرگ ناشی از سندرم‌های ارثی هستند. در این مطلب این بیماری، انواع و علائمش را بیشتر بررسی می‌کنیم و از تغییرات سبک زندگی می‌گوییم که می‌توانند احتمال ابتلا به آن را پایین بیاورند.
سرطانی در آخرین قسمت دستگاه گوارش
برای درک سرطان روده بزرگ، باید ابتدا ساختار و کارکرد این عضو مهم بدن را بشناسیم. روده بزرگ از کولون و رکتوم (راست روده) ساخته شده و بخشی از سیستم گوارش بدن است. بخش بزرگی از روده بزرگ را کولون تشکیل میدهد، لوله‌های عضلانی با حدود یک و نیم متر طول. بخش‌های مختلف کولون (که ممکن است دچار سرطان روده شوند)، طبق مسیر غذایی که واردشان می‌شود نامگذاری شده‌اند:
- اولین بخش، کلون صعودی یا بالارونده است. این بخش از یک کیسه (جایی که غذای هضم نشده از روده کوچک به آن وارد می‌شود) شروع می‌شود و به سمت بالا و سمت راست شکم ادامه پیدا می‌کند.
- بخش دوم کولون عرضی است و از سمت راست بدن به سمت چپ کشیده شده.
- سومین بخش کلون نزولی است. این بخش کلون در سمت چپ بدن از بالا به پایین می‌آید.
- چهارمین بخش کلون حلقوی است، آن هم به این دلیل که شکلی شبیه به حرف S انگلیسی دارد. این همان بخشی از روده است که پایین رفته و به راست روده و سپس مقعد می‌رسد.
سرطان روده بزرگ چطور ایجاد می‌شود؟
بیشتر سرطان های روده بزرگ با رشد غیرعادی سلول‌ها در دیواره درونی کولون یا رکتوم شروع می‌شود، رشدی که آن را پولیپ هم می‌نامیم. بعضی از انواع پولیپ روده در طول زمان (معمولا چندین سال) به سرطان روده تبدیل می‌شوند اما نه همه آن‌ها. ریسک سرطانی شدن یک پولیپ روده، بستگی به نوع آن دارد:
- پولیپ آدنوماتوس (آدنوما): این نوع پولیپ روده گاهی سرطانی می‌شود و به همین دلیل خود آدنوما به نام «وضعیت پیشا سرطانی» معروف است. آدنومای لوله‌ای (tubular)، آدنومای کرکی (villous)، و آدنومای لوله‌های – کرکی (tubulovillous) از جمله انواع آدنوما هستند.
- پولیپ هایپرپلاستیک و التهابی: این نوع پولیپ روده شایعتر است، اما معمولا منجر به ایجاد سرطان روده بزرگ نخواهد شد. افرادی که پولیپ‌های بزرگ بالای یک سانتی‌متری دارند، باید بیشتر کولونسکوپی روده انجام بدهند تا مطمئن شوند هیچ بافت غیرعادی در رودهایشان وجود ندارد.
معمولا وقتی می‌توان گفت که شرایط غیرعادی است و احتمال وجود بافت سرطانی در روده وجود دارد که پولیپ بیشتر از یک سانتی‌متر قطر داشته باشد، بیشتر از سه پولیپ روده در بافت آن دیده شوند یا بعد از برداشتنش، دیسپلازی ایجاد شود. دیسپلازی یکی از دیگر «وضعیت‌های پیشاسرطانی» است که در آن ناحیه پولیپ سلول‌های غیرعادی دارد که هنوز سرطانی نشده‌اند.
سرطان روده بزرگ چطور گسترش پیدا می‌کند؟
اگر سرطان روده از یک پولیپ ریشه گرفته باشد، می‌تواند به مرور در دیواره کولون یا رکتوم گسترش پیدا کند. این دیواره‌ها چندلایه هستند و معمولا سرطان در داخلی‌ترین‌شان (موکوز) ایجاد شده و به سوی بیرون رشد می‌کند. وقتی سلول‌های سرطانی روی این دیواره باشند می‌توانند به شریان‌های خونی و لنفی بروند و از آن جا به غدد لنفاوی سفر کنند و کم کم به اعضای دیگر بدن برسند. استیج سرطان روده بسته به میزان عمق آن در دیواره سلولی دارد و در موارد شدید، اعضای اطراف خودش یا حتی اعضای دورتر بدن را هم درگیر خواهد کرد (برای خواندن در مورد استیج‌های مختلف یک سرطان و معنای هر کدام از آن‌ها این مطلب را بخوانید).
علائم سرطان روده
علائم سرطان روده می‌توانند گاهی شبیه به علائم سرطان معده یا دیگر سرطان های گوارشی باشند و همین موضوع، ممکن است تشخیص‌شان را به تاخیر بیاندازد. از طرفی، خیلی از افراد در مراحل اولیه اصلا متوجه علائم‌شان نخواهند شد. با توجه به سایز و شرایط این بیماری، علائم سرطان روده متفاوت خواهند بود:
- تغییر پایدار و آزاردهنده در شرایط دفع و عملکرد عادی روده. مثلا اسهال یا یبوست یا تغییر در شکل و بافت مدفوع
- خونریزی مقعدی یا وجود خون در مدفوع
- درد، انقباض یا گرفتگی در شکم
- نفخ مداوم
- احساس عدم دفع کامل
- ضعف و خستگی
- کاهش بی‌دلیل وزن
ریسک فاکتورهای سرطان روده بزرگ
- بالا رفتن سن: سرطان روده بزرگ ممکن است در هر سن و سالی اتفاق بیفتد اما بیشتر افرادی که تشخیص آن را دریافت می‌کنند بالای 50 سال سن دارند. ضریب سرطان روده در افراد کم سن و سالتر اما رو به افزایش است (که دلیل آن هنوز دقیقا مشخص نیست).
- نژاد: احتمال ابتلا به سرطان روده در نژاد سیاه پوست (آفریقایی) بیشتر از بقیه نژادهاست.
- سابقه شخصی پولیپ روده یا سرطان روده بزرگ: اگر پیش از این پولیپ‌های سرطانی را در روده‌تان تجربه کرده‌اید، احتمال ابتلای شما در آینده بالا خواهد بود.
- التهاب‌های روده: التهاب حاد روده (بیماریهای مثل کرون یا کولیت زخم روده)، احتمال ابتلا به سرطان روده را بالا خواهند برد.
- سندروم‌های ژنتیکی: بعضی از جهشهای ژنتیکی که به نسل‌های بعدی به ارث میرسرند، می‌توانند ریسک ابتلا را به شدت بالا ببرند. رایج‌ترین سندروم‌های موروثی ژنتیکی منجر به سرطان روده، پولیپسیز آدنومایی و سندروم لینچ هستند که با نام HNPCC یا hereditary nonpolyposis colorectal cancer نیز شناخته می‌شوند (سرطان کولورکتال غیرپولیپی موروثی).
- سابقه خانوادگی: اگر اعضای خانواده درجه یکتان سابقه ابتلا به این سرطان را داشته باشند، احتمالا شما هم خواهید داشت. اگر بیش از یک نفر در خانواده‌تان سرطان روده را تجربه کرده باشد، این ریسک بالاتر هم می‌رود.
- رژیم غذایی با فیبر کم و چربی زیاد: سرطان روده و رکتوم، ارتباط مستقیمی با رژیم غذایی تیپیکال در غرب دارند. رژیمی که پر است از انواع چربی و کالری و معمولا کمتر می‌توان در آن فیبر پیدا کرد. بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که آمار سرطان در افرادی که گوشت قرمز و پروسس شده فراوانی مصرف می‌کنند هم بالاتر از دیگر افراد است.
- فعالیت کم: افرادی که ورزش نمی‌کنند و فعالیت بدنی کمی دارند، بیشتر از بقیه به سرطان روده بزرگ مبتلا خواهند شد.
- دیابت: مبتلایان به دیابت یا کسانی که بدنشان در برابر انسولین مقاومت دارد، ریسک بیشتری برای ابتلا به سرطان روده دارند.
- سیگار و الکل: مصرف سیگار و الکل، ریسک ابتلا به سرطان روده بزرگ را (مثل دیگر سرطان‌ها) بالا میبرد.