آیا سرطان قابل پیشگیری است؟
احتمالا شما هم پست‌های مختلفی را در شبکه‌های اجتماعی و یا مقالاتی با عنوان "راه‌های پیشگیری از سرطان" دیده‌اید. مقالاتی که هر کدامشان راه حل‌های مختلف و گوناگون و گاه عجیبی را پیشنهاد می‌کنند و اطمینان می‌دهند که با استفاده از آن‌ها هیچوقت به سرطان دچار نخواهید شد. از خوردن دمنوش زنجبیل تا مصرف هشت لیوان آب در روز. این راه‌‌ها چقدر معتبر هستند؟ هر سرطانی یک زمینه دارد و اگر بتوانیم از ایجاد زمینه‌هایش جلوگیری کنیم می‌توانیم پیشگیری از سرطان را تضمین کنیم مگر نه؟ موضوع اما به همین سادگی نیست. در این مطلب تعدادی از راه‌های پیشنهادی و علمی برای پیشگیری از سرطان را بررسی می‌کنیم و رایج‌ترین انواع سرطان را هم می‌شناسیم.
ایده پیشگیری از سرطان چقدر علمی و معتبر است؟
واقعیت این است که در سرطان هم مثل بیماری‌های دیگر، پیشگیری بهتر از درمان است. راه‌های درمان سرطان معمولا تهاجمی هستند و می‌توانند آسیب‌های موقت یا دائمی به بدن وارد کنند. سرطان نتیجه تغییر در DNA سلول‌ها و در نتیجه آن تقسیم بیش از حد آن‌هاست که بافت‌ها را تخریب می‌کند. این تقسیم بیش از اندازه گاهی به دیگر نقاط بدن هم منتشر شده و موجب ایجاد متاستاز میشود. دلیل سرطان در هر عضوی از بدن، فعالیت غیرعادی سلول‌هاست اما این فعالیت غیرعادی خودش چه دلیلی دارد؟ مثلا در سرطان دهانه رحم، زگیل‌های درمان نشده یا HPV نوع پیشرفته می‌تواند به سرطان منجر شود. در سرطان معده، رژیم غذایی نامناسب (سرشار از فست فود و گوشت) ریسک ابتلا را بالا می‌برد. پس میشود گفت که با مانیتورینگ دائم روی سلامت و چکاپ‌های منظم و البته رعایت عادات زندگی سالم می‌توان "خطر ابتلا" به سرطان را پایین آورد. با این حال پیشگیری از سرطان به صورت صد در صدی، هنوز ممکن نیست.
راه‌های پیشگیری از سرطان
کاهش خطر ابتلا، می‌تواند توسط تغییر سبک زندگی ما انجام شود. این عادت‌های مفید، آرام آرام سبک زندگی ما را تغییر می‌دهند و کمک‌مان می‌کنند که سالم‌تر بمانیم:
- حذف سیگار و تنباکو: مطالعات مختلفی ارتباط مستقیم بین سیگار و قلیان را با انواع سرطان‌ها (و نه فقط سرطان ریه) اثبات کرده‌اند. کشیدن این دو، می‌تواند خطر ابتلا به سرطانهای دهان، گلو، پانکراس، مثانه، دهانه رحم و حتی کلیه را بالا ببرد. جویدن تنباکو هم می‌تواند به سرطان لثه یا پانکراس منجر شود. حتی اگر خودتان سیگار یا قلیان نمی‌کشید، قرار گرفتن در معرض دود آن‌ها می‌تواند موجب ابتلا شود. ترک سیگار و تنباکو با وجود چالش‌برانگیز بودن، می‌تواند قدم مهمی در راه پیشگیری از سرطان محسوب شود.
- حفظ فعالیت بدنی و وزن نرمال: برای کاهش ریسک ابتلا به سرطان، بهتر است ورزش‌های سبک را وارد برنامه روزانه‌تان کنید. وزن نرمال، شانس ابتلا به سرطانهای پروستات، سینه، روده و کلیه حتی سرطان ریه را پایین می‌آورد. بزرگسالانی که ورزش منظم دارند معمولا سرحال‌تر و سالم‌تر هستند اما برای ورزش حرفه‌ای و سلامت پایدار باید حداقل 150 دقیقه فعالیت هوازی یا 75 دقیقه فعالیت شدید در هفته داشته باشید. حداقل سی دقیقه ورزش در روز، حالت ایده آل محسوب میشود.
- مراقبت در برابر خورشید: بسیاری از انواع سرطان پوست و البته لک‌ها و چروک‌های صورت بر اثر عدم مراقبت در برابر اشعه آفتاب به وجود می‌آیند. بهتر است بین ساعات 10 صبح تا 4 بعد از ظهر (که خورشید در قوی‌ترین حالت می‌تابد) در نورش قرار نگیرید یا حتما ضد آفتاب استفاده کنید. ضد آفتاب و کلاه‌های خورشیدی هم کمک می‌کنند. ضد آفتاب‌هایی با SPF حداقل 30 استفاده کنید (حتی در روزهای ابری) و دو ساعت یک بار آن را تمدید کنید. این نکته را هم فراموش نکنید که سولاریوم دقیقا به اندازه نور مستقیم آفتاب، ریسک سرطان دارد.
- رفتار جنسی سالم: استفاده از کاندوم و دیگر محصولات محافظتی و محدودیت در تعداد شرکای جنسی می‌تواند خطر ابتلا به سرطان‌ها و بیماری‌های مقاربتی (مثل HIV و HPV) را پایین بیاورد. مبتلایان به HIV خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان ریه، سرطان کبد و مقعد دارند. HPV بیشتر اوقات، به عنوان یک ریسک فاکتور برای ابتلا به سرطان دهانه رحم نام برده میشود اما موجب سرطان مقعد، گلو و واژن هم میشود.
- چکاپ منظم: در درمان سرطان، بهترین اتفاق ممکن تشخیص زودهنگام است. وقتی علائم سرطان خیلی زود تشخیص داده شوند میشود با دارودرمانی یا رادیوتراپی سلول‌های سرطانی را زود از بین برد و شانس زنده ماندن در سال‌های آینده را افزایش داد. سرطان‌هایی که دیر تشخیص داده می‌شوند معمولا موجب تخریب بافت‌های سالم می‌شوند و درمانشان عوارض جانبی زیادی را به همراه دارد.
پیشگیری از سرطان معده
یکی از سرطان‌هایی که مستقیما با رژیم غذایی در ارتباط است، سرطان معده است (که در ایران کشنده‌ترین نوع این بیماری محسوب میشود). درمان سرطان معده اغلب به دلیل تشخیص دیرهنگام، سخت است و نتایج خوبی ندارد. برای پیشگیری از سرطان معده، بهتر است مقدار زیادی میوه و سبزیجات، غلات کامل و دانه‌ها را در رژیم غذایی‌تان جا بدهید و از پرخوری جلوگیری کنید. مصرف بیش از اندازه پروتئین حیوانی و شکر فراوری شده، ریسک سرطان و البته چاقی را بالا می‌برد. اگر اضافه وزن دارید، حتما با یک برنامه‌ریزی طولانی مدت و منسجم آن را کم کنید. مصرف بیش از حد الکل هم موجب بالا رفتن شانس ابتلا به سرطان ریه، سرطان روده، سرطان سینه، کلیه و حتی کبد میشود. علاوه بر این، وجود گوشت فراوری شده (مثل سوسیس، کالباس و بیکن) در رژیم غذایی هم اصلا مفید نیست.
پیشگیری از سرطان ریه
وقتی سلول‌های دیواره ریه شروع به تقسیم بیش از حد می‌کنند، بافت ریه دچار سرطان میشود. سرطان ریه دردناک و سخت است اما با رعایت بعضی از عادت‌ها می‌توان شانس ابتلا به آن را پایین آورد:
- سیگار را حذف کنید: اگر هیچوقت سیگار نکشیده‌اید، هیچوقت امتحانش نکنید و اگر می‌کشید همین امروز متوقفش کنید. حتی اگر چندین سال کشیده‌اید، ترک آن می‌تواند شانس ابتلایتان را پایین بیاورد.
- در محیط پر از دود قرار نگیرید: اگر با یک فرد سیگاری کار یا زندگی می‌‌کنید او را به ترک تشویق کنید یا از او بخواهید که بیرون از خانه سیگار بکشد. قرارگیری در معرض دود، درست به اندازه کشیدن خود سیگار سرطان‌زا است.
- در روزهای آلوده ماسک استفاده کنید: ریز ذراتِ موجود در هوای آلوده (به ویژه شهرهای شلوغ و صنعتی) شانس ابتلا را بالا می‌برند. یک ماسک سه لایه می‌تواند ریه شما را سالم نگه دارد.
- رژیم غذایی خوبی داشته باشید: بهتر است تا حد ممکن غذاهای فراوری شده و شکرهای مصنوعی را از رژیم غذایی روزانه‌تان حذف کنید و به جایشان میوه و سبزیجات، حبوبات و غلات کامل بخورید. با این رژیم همیشه حس سبکی و تازگی هم دارید.
- ورزش را فراموش نکنید: روزی نیم ساعت برای داشتن یک ریه سالم کافی است. ورزش یا پیاده روی سبک را وارد برنامه روزانه‌تان کنید.
شیوههای درمان سرطان
درمان سرطان با شیوههای مختلفی مثل شیمی درمانی، رادیوتراپی، هورمون درمانی و دارو درمانی انجام میشود. بیشتر این درمان‌‌ها قدرتمند هستند و برای داشتن بیشترین تاثیرگذاری روی سرطان طراحی می‌شوند و برای همین ممکن است علاوه بر تخریب سلول‌های سرطانی، روی تعدادی از سلول‌های سالم و نرمال هم تاثیر بگذارند. برای همین است که بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان در طول دوره درمانشان با ریزش مو، تهوع، مشکلات گوارشی و حتی کم خونی مواجه می‌شوند. برای بیشتر خواندن در مورد هر کدام از روش‌های درمان سرطان، خطرها و مدت زمانشان حتما این مطلب را در پلینیک بخوانید.