ماموگرافی یا ماموگرام، تصویر اشعه ایکس از پستان شماست تا موارد سرطان پستان را غربالگری کند. ماموگرافیها نقش مهمی در تشخیص زودهنگام سرطان بازی می‌کنند و به کاهش مرگ و میرهای ناشی از سرطان سینه کمک می‌کنند.
در زمان ماموگرافی، پستان شما بین دو صفحه سفت فشرده می‌شود تا بافت پستان، گسترده شود. سپس اشعه ایکس، عکسهای سیاه و سفید از سینه شما می‌گیرد که روی صفحه نمایش کامپیوتر نشان داده می‌شوند و پزشک شما به دنبال نشانه هایی برای سرطان آنها را بررسی می‌کند.
می‌توان از یک ماموگرافی یا برای غربالگری یا به منظور تشخیص استفاده کرد. این که هر چند وقت یک بار به ماموگرافی نیاز خواهید داشت به سن شما و ریسک سرطان سینه بستگی دارد.
چرا باید ماموگرافی انجام شود
ماموگرافی یک عکس اشعه ایکس از سینه می‌باشد و برای شناسایی تومورها و ناهنجاری‌های دیگر طراحی شده است. می‌توان برای ارزیابی توده پستان از ماموگرافی یا به منظور غربالگری یا تشخیصی استفاده کرد.
- ماموگرافی غربالگری برای شناسایی تغییرات سینه در زنانی که یا هیچ علائم و نشانه ای ندارند یا این که ناهنجاری‌ها به تازگی دیده شده اند انجام می‌شود. هدف از انجام آن شناسایی سرطان پیش از بروز نشانه های بالینی مشخص آن است.
- ماموگرافی تشخیصی برای بررسی تغییرات مشکوک پستان مانند رشد توده جدید، درد سینه، ظاهر غیرعادی سینه، ضخیم شدن نوک سینه یا ترشحات نوک پستان انجام می‌شود. همچنین برای ارزیابی نتایج غیرعادی ماموگرافی غربالگری کاربرد دارد. یک ماموگرافی تشخیصی شامل تصاویر ماموگرافی بیشتری می‌شود.
چه زمانی باید ماموگرافی غربالگری انجام دهیم
هیچ سن ایده آلی برای انجام ماموگرافی غربالگری وجود ندارد. علاوه بر این متخصصان و سازمان‌های پزشکی سر زمان شروع انجام ماموگرافی یا این که هر چند وقت یک بار باید آن را انجام دهند با هم اتفاق نظر ندارند. در مورد عوامل ریسک، الویتهای خود و مزایا و خطرات غربالگری با پزشک خود صحبت کنید. با جمع کردن اطلاعات در این باره می توانید تصمیم بگیرید که چه زمان بندی انجام تست ماموگرافی غربالگری برای شما مناسب است.
برخی دستور راهنما های کلی در مورد زمان شروع انجام تست ماموگرافی غربالگری وجود دارند از جمله دستورهایی که شامل موارد زیر می‌شوند:
- زنانی که در معرض ریسک سرطان سینه قرار دارند. بسیاری از زنان ماموگرافی را در سن 40 سالگی انجام می دهند و هر سال یا دو سال یک بار تکرار می‌کنند. انجمن‌های تخصصی مختلف توصیه‌های مختلفی ارائه می‌دهند. انجمن سرطان آمریکا برای زنانی که در معرض ریسک متوسط سرطان سینه قرار دارند توصیه می‌کند ماموگرافی غربالگری را هر سال از سن 45 سالگی تا 54 سالگی انجام دهند و پس از آن هر دو سال یک بار آن را تکرار کنند. نیروی عملکردی خدماتی پیشگیرانه آمریکا توصیه می‌کند زنان تست ماموگرافی غربالگری را هر دو سال یک بار از سن 50 سالگی تا 74 سالگی شروع کنند. هرچند، این گروهها با هم توافق دارند که زنان می‌توانند از سن 40 سالگی ماموگرافی غربالگری را انجام دهند.
- زنانی که در معرض ریسک بالای سرطان سینه قرار دارند. زنانی که در معرض ریسک بالای سرطان سینه قرار دارند از انجام تست ماموگرافی غربالگری پیش از سن 40 سالگی سود می‌برند. با پزشک خود درباره ارزیابی جداگانه ریسک سرطان سینه صحبت کنید. عوامل ریسک شامل سابقه سرطان سینه در خانواده یا سابقه عارضه های پیش سرطانی سینه سبب می‌شوند پزشک شما پیشنهاد تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) همراه با ماموگرافی بدهد.
خطرات و عوارض جانبی ماموگرافی
خطرات و محدودیت‌های ماموگرافی شامل موارد زیر می‌شوند:
- در ماموگرافی، شما را در معرض پرتوهای دوز پایین قرار می‌دهند. مقدار آن بسیار کم است هر چند برای بیشتر زن‌ها سودی که از ماموگرافی منظم می برند بیشتر از ریسکهایی است که این مقدار از پرتو ایجاد می کنند.
- همیشه ماموگرافی ها درست نیستند. میزان دقت این کار به تکنیکهای مورد استفاده و تجربه و مهارت رادیولوژیست بستگی دارد. عوامل دیگر مانند سن و تراکم بافت پستان نیز ممکن است منجر به نتایج اشتباه منفی و اشتباه مثبت در ماموگرافیها شوند.
- ممکن است تفسیر ماموگرافی های زنان جوانتر آسان نباشد. سینه زنان جوان دارای غده ها و رباطهای بیشتری از زنان مسن‌تر است که منجر به تراکم بافتی پستان می‌شود که می‌تواند نشانه‌های سرطان را با ابهام مواجه کند. با افزایش سن، بافت سینه دارای چربی بیشتر و غده‌های کمتری می‌شود و تفسیر نتایج و مشاهده تغییرات را در ماموگرافی ساده‌تر می کند.
- ممکن است انجام ماموگرافی به انجام آزمایشات بیشتری بینجامد. در بین زنانی از تمام سنین در حدود 10 درصد از ماموگرافیها به انجام آزمایشهای بیشتری از جمله آزمایشهای تصویر برداری مانند اولتراسوند و عمل (بیوپسی)می انجامند تا نمونه ای از بافت سینه برای آزمایشگاه فرستاده شود. هرچند بیشتر نتایج غیرعادی دیده شده در ماموگرافی سرطان نیستند. اگر به شما گفته شد که نتایج ماموگرافی شما غیرعادی است رادیولوژیست شما می‌خواهد تا این نتیجه را با نتایج ماموگرافی قبلی مقایسه کند. اگر ماموگرافیهای قبلی را در جای دیگری انجام داده باشید رادیولوژیست از شما اجازه می خواهد تا نتایج ماموگرافیهای قبلی را برایشان ارسال کنید تا مقایسه را با ماموگرافی فعلی انجام دهند.
- ماموگرافی غربالگری تمام سرطان‌ها را شناسایی نمی‌کند. برخی از سرطان‌هایی که از طریق معاینه‌های فیزیکی شناسایی شده‌اند ممکن است در ماموگرافی دیده نشوند. ممکن است یک سرطان خیلی کوچک باشد یا در ناحیه ای باشد که مشاهده آن در ماموگرافی مشکل است برای مثال در ناحیه زیر بغل شما. ماموگرافی ها یک از هر پنج سرطان را در زنان شناسایی نمی‌کنند.
- تمام تومورهایی که ماموگرافی تشخیص می‌دهد قابل درمان نیستند. انواع خاصی از سرطان‌ها تهاجمی هستند و به سرعت رشد می‌کنند و خیلی زود به بخشهای دیگر بدن گسترش می‌یابند.
چگونه باید برای ماموگرافی آماده شوید
برای انجام ماموگرافی موارد زیر را دنبال کنید:
- از مراکزی که تجهیزات دارای مجوز دارند برای ماموگرافی استفاده کنید. سوال کنید که آیا برای تجهیزات ماموگرافی از سازمان غذا و دارو مجوز گرفته اند یا خیر. این مجوزها به شما اطمینان می دهند که در تجهیزات مورد نظر استانداردهای خاصی رعایت شده است.
- زمانی را برای ماموگرافی انتخاب کنید که سینه شما کمترین حساسیت را داشته باشد. اگر عادت ماهانه نشده اید معمولا برنامه آن یک هفته بعد از عادت ماهانه گذاشته می شود. به احتمال زیاد سینه شما یک هفته قبل از عادت ماهانه و در هفته عادت ماهانه حساس می‌شود.
- عکسهای قبلی ماموگرافی خود را به همراه داشته باشید. اگر می‌خواهید به مرکز جدیدی برای ماموگرافی بروید، از مرکز قبلی بخواهید نتایج ماموگرافی قبلی را روی سی دی بزند. به همراه داشتن سی دی در زمان انجام ماموگرافی جدید به رادیولوژیست امکان می‌دهد نتایج جدید را با نتایج قبلی مقایسه کند.
- قبل از ماموگرافی از عطر و ادکلن استفاده نکنید. از استفاده از عطرها، مواد ضد عرق، پودر، لوسیون، کرم یا ادکلن در زیر بغل یا سینه خودداری کنید. ذرات فلزی داخل پودرها و ادکلنها می توانند در ماموگرافی دیده شوند و ابهام ایجاد کنند.
- اگر احساس می کنید ماموگرافی برای شما ناراحت کننده است داروهای ضد درد بدون نسخه خریداری کنید. استفاده از داروهای ضد درد بدون نسخه مانند آسپیرین، استامینوفین (تایلنول و انواع دیگر) یا ایبوپروفن (ادویل، موترین آی بی و انواع دیگر) یک ساعت قبل از انجام ماموگرافی ممکن است ناراحتی آزمایش را برای شما کم کند.
انتظار شما از ماموگرافی
در حین انجام ماموگرافی
در مرکز انجام آزمایش، به شما یک روپوش داده می شود و از شما خواسته می‌شود گردنبند و لباسهای بالاتنه خود را درآورید. برای این که این کار راحت‌تر شود قبل از آزمایش در خانه لباس دو تکه بپوشید.
در زمان آزمایش، در مقابل دستگاه اشعه ایکس قرار می‌گیرید که مخصوص ماموگرافی طراحی شده است. تکنسین رادیولوژی یکی از سینه‌های شما را روی یک صفحه قرار می‌دهد صفحه را بالا یا پایین می‌آورد تا مناسب قد شما شود. به شما کمک می‌کند وضعیت سر، بازوها و بالاتنه خود را به گونه‌ای قرار دهید که تا دید بدون مانع به سینه شما وجود داشته باشد.
سینه شما کم کم با یک صفحه پلاستیکی شفاف به صفحه فشرده می‌شود. این فشار تنها به مدت چند ثانیه است تا بافت سینه شما پهن شود. این فشار صدمه ای به شما نمی زند اما ممکن است برای شما ناخوشایند یا حتی دردناک باشد. اگر خیلی احساس ناراحتی می کنید به تکنسین بگویید.
سینه شما باید فشرده شود تا ضخامت یکسانی پیدا کند و به دستگاه اشعه ایکس امکان دهد تا به بافت سینه نفوذ کند. این فشار همچنین سینه شما را بی حرکت نگه می‌دارد تا امکان تار شدن عکس به دلیل حرکت کاهش یابد و همچنین دوز پرتوی مورد نیاز را به حداقل برساند. در زمان کوتاه قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس، از شما خواسته می شود بی حرکت بمانید و نفستان را حبس کنید.
پس از انجام ماموگرافی
پس از آن که از دو سینه شما عکس گرفته شد از شما خواسته می‌شود صبر کنید تا تکنسین کیفیت عکس‌ها را بررسی کند. اگر به دلایل فنی دید خوبی به بافت وجود نداشته باشد از شما خواسته می شود بخشی از عکس برداری را تکرار کنید. کل آزمایش معمولا کمتر از 30 دقیقه طول می‌کشد. پس از آن، می‌توانید لباس بپوشید و فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرید.
در ایالات متحده بر طبق قوانین فدرال از مراکز ماموگرافی خواسته می‌شود نتایج را در عرض 30 روز آماده کنند اما شما می‌توانید نتایج خود را زودتر درخواست کنید. خواسته خود را با تکنسین رادیولوژی در میان بگذارید.
علاوه بر این، بسیاری از ایالت‌ها قوانینی را تصویب کرده‌اند که بر طبق آنها از مراکز ماموگرافی خواسته می‌شود در مورد تراکم بافت سینه در ماموگرافی به شما اطلاعات بدهند.
نتایج
ماموگرافی، از بافت سینه شما ماموگرافی یا عکسهای سیاه و سفید می‌گیرد. ماموگرافیها تصاویر دیجیتالی هستند که روی صفحه کامپیوتر نمایش داده می‌شوند. یک رادیولوژیست تصاویر را تفسیر می‌کند و یک گزارش مکتوب در مورد نتایج به دست آمده برای پزشک شما آماده می‌کند.
رادیولوژیست به دنبال شواهدی مبنی بر شرایط سرطانی یا غیر سرطانی (خوش خیم) می‌گردد که ممکن است آزمایشهای بیشتر، پیگیری یا درمان را به دنبال داشته باشند.
نتایج احتمالی به صورت زیر هستند:
- رسوب کلسیم (کلسیفیه شدن) در مجاری و سایر بافتها
- توده یا برجستگی ها
- نواحی بدون تقارن در ماموگرافی
- ناحیه های پر تراکم که فقط در یک سینه یا ناحیه خاصی از سینه در ماموگرافی دیده می‌شود
- ناحیه‌های پر تراکم جدید که بعد از آخرین ماموگرافی شما پدیدار شده‌اند
کلسیفیه شدن می‌تواند در نتیجه ترشحات، بقایای سلولی، التهاب و تروما و دلایل دیگر ایجاد شود. ممکن است این رسوبات کوچک غیرعادی که به آنها میکروکلسیفیه (ریزآهکی) گفته می شود با سرطان ارتباط داشته باشند. نواحی بزرگتر و درشتتر کلسیفیه ممکن است با افزایش سن یا از طریق شرایط خوش خیمی مانند فیبروآدنوم که یک تومور غیر سرطانی شایع سینه است ایجاد شوند. بیشتر کلسیفیه های سینه خوش خیم هستند اما کلسیفیه هایی هم هستند که ظاهر غیرعادی، تعداد زیاد یا ظاهر نگران کننده دارند در این شرایط رادیولوژیست دستور تصویرهای تشخیصی بیشتر با بزرگنمایی را می‌دهد.
نواحی پر تراکم نشان می‌دهند که بافت بیشتر از آن که چربی داشته باشد ساختار غده‌ای زیاد دارد که باعث می‌شود کلسیفیه‌ها و توده‌ها برای شناسایی یا تشخیص تفریقی از بافت غده‌ای نرمال مشکل‌تر شوند. ناحیه‌هایی که هم هستند که می‌توانند نشان دهنده سرطان باشند. نواحی تغییر ماهیت داده می‌توانند تومورهایی باشند که احتمالا به بافتهای مجاور حمله کرده‌اند.
اگر رادیولوژیست در گزارش ماموگرافی شما متوجه موارد نگران کننده شود ممکن است آزمایشهای بیشتری برای شما انجام شود که شامل ماموگرافی های بیشتر معروف به فشرده سازی یا بزرگنمایی علاوه بر تصویربرداری اولتراسوند یا عمل بیوپسی شود تا نمونه ای از بافت سینه برای آزمایشگاه فرستاده شود. در برخی موارد زمانی که تصاویر ماموگرافی یا اولتراسوند منفی هستند و مشخص نیست که چه عاملی سبب ایجاد تغییرات سینه یا ناهنجاری آن شده است لازم است تصویربرداری رزونانس مغناطسی (MRI)انجام شود.